Şem’î (1011/1602-1603 ?) – Osmanlı Âlimi ve Mesnevî Şârihi

16. yüzyılın ikinci yarısında Farsçadan yaptığı tercüme ve şerhlerle tanınmıştır. Kendisi, eserlerinin çoğunda “Şem’î” mahlasını zikretmekle yetinmiştir. Şem’î Efendi, pek çok ilimde uzman olup yüksek mevkilere gelme imkânına sahipken tasavvufta karar kılmış ve dünyadan el etek çekerek hayatını ders vermekle geçirmiştir.

Kendisi Diyarbakır, Halep, Şam, Mısır ve Kudüs’ü gördüğünü; ayrıca Hacca gittiğini ifade etmektedir. Kâtib Çelebi, Şem’î Efendi’nin Sahn-ı Semân medreselerinden mütekait (emekli) olduğunu belirtmektedir. Günümüzde Üsküdar’da, Rûmî Mehmed Paşa Camii’nden İmrahor’a giden sokakta “Şair Şem’î Şem’ullah Efendi” diye bilinen türbesi bulunmaktadır.

Mevlevî olduğunu belirten Şem’î, Mesnevî okutarak geçimini sağlamış; Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî ve müntesiplerine düşmanlık yapan zümrelerin varlığından duyduğu rahatsızlığı dile getirmiştir. Bununla birlikte, ehil olmayan bazı kimselerin yalnız semâ ve raks ile meşgul olarak namazı ve diğer ibadetleri terk ettiklerini söylemiş; bu zümreye semânın yasaklanması gerektiğine dikkat çekmiştir.

Bundan hareketle, Şem’î’nin tasavvuf neşesinin şeriat-tarikat ve zâhir-bâtın dengeleri çerçevesinde şekillendiğini söylemek mümkündür.